Depremlerin travma oluşturma açısından çocukları, gebe bayanları, sevdiklerini kaybetmiş bireyleri ve ruhsal hastalıkları olan bireyleri etkilediğini belirten Dr. Mert Akcanbaş, sarsıntısı yaşayan beşerlerle konuşurken kimi telaffuzlardan uzak durulması gerektiğine dikkat çekiyor. Sarsıntısı yaşayan insanlara yaklaşımın kıymetinden bahseden Dr. Mert Akcanbaş, eleştirel ve suçlayıcı telaffuzlardan uzak durulmasını, ‘Zaman her şeyin ilacı’, ‘Dua et sen hayattasın’, ‘Senden beter durumda olanları düşün’ formundaki konuşmalardan kaçınılması gerektiğini söyledi.
Üsküdar Üniversitesi İnsan ve Toplum Bilimleri Fakültesi Psikoloji Kısmı Dr. Öğr. Üyesi Mert Akcanbaş, doğal afetler sonrası ortaya çıkan travmalarla ilgili dikkat cazip değerlendirmelerde bulundu. Dr. Mert Akcanbaş, bilhassa zelzelesi yaşayan bireylerle konuşulurken kullanılmaması gereken tabirlere ve gösterilmesi gereken yaklaşımlara değindi.
Travma beklenmedik biçimde oluşuyor
Ölüm, ağır yaralanma ve cinsel taarruzla direkt müsabaka, buna şahit olma, sevdiklerinin başına geldiğini öğrenme yahut meslek gereği bu çeşit olayların ayrıntılarına maruz kalma sonrası ortaya çıkan durumun ruhsal travma olarak tanımlandığını belirten Dr. Mert Akcanbaş, “Travma herkesin başına gelebilir. Lakin kimi beşerler travma yaşadıkları halde Travma Sonrası Gerilim Bozukluğu (TSSB) geliştirmezler. TSSB mümkünlüğünün kişilik yapısı ile olan bir ilişkisi olduğu bilinmiyor. Kişinin geliştirdiği TSSB belirtilerinin sıklıkları ve şiddetleri makul testlerle ölçülebilir. Travmanın en önemli özelliği birden ve beklenmedik halde ortaya çıkmasıdır. Sarsıntı riski olduğunu bilsek bile bunun vaktini bilemeyeceğimizden afet apansız ortaya çıkacaktır.” dedi.
TSSB görülme oranları afet biçimine nazaran değişiyor
Değişik ülkelerde meydana gelmiş çeşitli doğal afetler sonrası ortaya çıkan TSSB görülme oranlarının değişik çalışmalarda farklı bilgiler ortaya koyduğunu tabir eden Dr. Mert Akcanbaş, “Örneğin yetişkinler için TSSB görülme oranları yüzde 4.1- 67.7 iken bu oran sel felaketleri için yüzde 2.07 – 37 ve büyük yangınlar için yüzde 9 – 36.7’dir. Travmatik olaylar sonrası evvel akut gerilim tepkileri görülür ve bunlar olaydan 3 ila 30 gün sürerler. Lakin 30 günden uzun olması durumunda gerilim kronik hale gelip TSSB’ye dönüşünce tedavi muhtaçlığı oluşur.” diye konuştu.
Çocuklar ve ruhsal hastalıklı bireyler risk altında
Dr. Mert Akcanbaş, “Depremlerde en riskli kümeler gebe bayanlar, bayanlar, çocuklar, toplumsal yardım kurumlarında yaşayan çocuklar, fizikî ve ruhsal hastalıkları olan bireyler, sevdiklerini yitirmiş bireyler, bağımlılık sorunu olanlar ve bölgede yardım faaliyetlerinde bulunan işçidir. Dünyanın çeşitli yerlerinde yaşanılan zelzeleler sonrası depresyon ve intihar hadiselerinin arttıkları biliniyor.” dedi.
Birçok prosedürle tedavi uygulanabiliyor
Deprem sonrası belirtilerin 30 günden fazla sürmesi halinde Travma Sonrası Gerilim Bozukluğunun ortaya çıktığını vurgulayan Dr. Mert Akcanbaş, “Bu rahatsızlığın tedavisinde Bilişsel ve Davranışsal Terapi, EMDR, Maruz Bırakma, Sayma Yolu üzere uzmanların tercih ettikleri ve yetkinliklerinin olduğu tekniklerle tedavi edildiği üzere ilaçlarla da birtakım belirtiler ortadan kaldırılabiliyor.” diye konuştu.
Tutulmayacak kelamlar verilmemeli…
Dr. Mert Akcanbaş, zelzelesi yaşayan insanlara söylenmemesi gereken cümleleri şöyle sıraladı:
- Eleştirel ve suçlayıcı formda konuşulmamalı,
- Konuşmalarda teknik terim kullanmaktan kaçınılmalı,
- Mağdurların nasıl hissettikleri ile ilgili telaffuzlar kullanılmamalı,
- Deprem yazgıda varmış, takdiri ilahi üzere açıklamalardan uzak durulmalı,
- ‘Zaman her şeyin ilacı’, ‘Allah beşere kaldırmayacağı yükü vermez’, ‘Dua et sen hayattasın’, ‘Senden beter durumda olanları düşün’ biçiminde konuşmalardan kaçınılmalı,
- Mağdurlara tutulamayacak kelamlar verilmemeli,
- Mağdur beşerler konuşmaya zorlanmamalı,
Özel hayatlarının saklılığı korunmalı
Dr. Mert Akcanbaş, depremzedelere gösterilmesi gereken yaklaşımlarla ilgili tavsiyelerini şöyle paylaştı:
- Mağdurlara hürmetle davranılmalı,
- Her vakit ulaşılabilir olunmalı,
- Yardımlar kaliteli ve süratli biçimde yapılmalı,
- Mağdurların gelenek ve kültürel bedellerine hürmet gösterilmeli,
- Mağdurların özel ömürlerinin saklılığı korunmalı,
- Mağdurların ihtiyaçlarına odaklanılmalı,
- Mağdurlar tekraren birebir soruyu sorsalar bile yanıtlanmalı,
- Mağdurlara gelişim ve eğitim seviyelerine uygun karşılıklar verilmeli,
- Mağdurların ailelerine, sevdiklerine ve onlara takviye olabilecek toplumsal etraflarına ulaşabilmeleri için uğraş gösterilmeli.
Kaynak: (BYZHA) – Beyaz Haber Ajansı
